Naukowiec lutego: Dmitrij Mendelejew (ur. 8.02.)

Rosyjski chemik. Dobrze znany już wszystkim gimnazjalistom, którzy zaczynają swoją przygodę z chemią od nauki skrótów pierwiastków na tablicy jego autorstwa. W tym roku – gdyby żył – obchodziłby 182. urodziny, co podkreśliło Google, upamiętniając go w swoim logo dnia 8 lutego. Przedstawiamy oto kilka ciekawostek o naukowcu lutego, Dmitrij Mendelejewie!

– Był ostatnim, siedemnastym z dzieci Iwana Pawłowicza i Marii Dmitrijewnej.

– W 1850 roku rozpoczął naukę na wydziale matematyczno-fizycznym Głównego Instytutu Pedagogicznego w Petersburgu.

– Chorował na gruźlicę i ze względu na to, po studiach w 1855 roku wyjechał na Krym, słynący z uzdrowiskowego klimatu, gdzie udało mu się wyzdrowieć do roku 1857.

– Jego karierę dydaktyczną zapoczątkowaną pracą na stanowisku  wykładowcy nauk przyrodniczych w I Gimnazjum w Symferopolu,  przerwała tocząca się wojna krymska. Po wyzdrowieniu wrócił w 1857 r. do Petersburga.

– Jego pierwszą żoną była Fieozwa Nikiticzna Leszczewa, z którą wstąpił w związek małżeński za namową rodziców. Jako że nie był to szczęśliwy związek, a małżonkowie ciągle się kłócili, podjęli decyzję o separacji, co w tamtych czasach nie było częstym zjawiskiem.

– Od 1863 roku, kiedy to Mendelejew objął stanowiska profesora chemii w Petersburskim Instytucie Technicznym oraz docenta na Petersburskim Uniwersytecie Państwowym,  wykłady z chemii teoretycznej i organicznej, które prowadził, zaczęły cieszyć się niespotykaną dotąd popularnością.

– 31 stycznia 1865 obronił publicznie rozprawę doktorską „O połączeniach alkoholu z wodą”, w której m.in. jako pierwszy wyjaśnił zjawisko kontrakcji objętości.

– Do 1871 roku przekształcił  Petersburg w siedzibę rozpoznawalnych na świecie ośrodków badawczych w zakresie chemii.

– W 1876 roku zakochał się obsesyjnie w 17-letniej Annie Iwanownej Popowej i ożenił się z nią, pomimo wysiłków jej rodziców, którzy, przykładowo, wysłali ją na studia do Włoch, gdzie Mendelejew pojechał za nią, pomimo swojej ustabilizowanej już pozycji w świecie nauki.

– Aby przekonać do ożenku przyszłą żonę, Mendelejew zagroził samobójstwem, a następnie (wciąż nie był rozwiedziony z pierwszą żoną), przekupił popa, który udzielił mu drugiego ślubu. Po tym, gdy sprawa stała się głośna, pop stracił sutannę, a Mendelejewa od konsekwencji uratowała tylko jego kariera naukowa.

– Nawet po oficjalnym zakończeniu sprawy rozwodowej w świetle przepisów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego Mendelejew pozostawał bigamistą. Ówczesne bowiem przepisy religijne dopuszczały powtórny ożenek nie wcześniej niż po upływie 7 lat od rozwodu.

– Ówczesne władze ceniły go tak bardzo, że gdy pewien arystokrata, powołując się na przypadek Mendelejewa, zwrócił się do cara po zgodę na kolejny ślub przed minięciem 7 lat od poprzedniego, car odpowiedział: „To prawda, że Mendelejew ma dwie żony, ale przecież mam tylko jednego Mendelejewa.”

– Z powodu rozwodu i towarzyszących mu kontrowersji, Mendelejew  mimo międzynarodowej sławy, nie został przyjęty w poczet członków Rosyjskiej Akademii Nauk.

– Mendelejew słynął ze zmiennych nastrojów i tendencji do irytacji, gdy ktoś próbował mu przeszkodzić podczas poszukiwań rozwiązania jakiegoś problemu, kiedy godzinami palił bez przerwy papierosy, które sam kręcił z ulubionego tytoniu.

– Od 1893 roku był dyrektorem Głównej Izby Miar i Wag i przypisuje mu się, że to właśnie tam opracował nowe państwowe przepisy dotyczące produkcji spirytualiów i sprecyzował w sposób naukowy, niejasne dotąd, potoczne pojęcie „wódka”.

– Dzięki jego pracom, w 1894 roku miały zostać wprowadzone ukazy carskie określające zawartość etanolu w wódce na poziomie 40% objętościowych, a przyjęty przez władze oficjalnie jako narodowy trunek o nazwie Moskiewski Specjał został opatentowany.

– Mendelejew zajmował się również badaniami pól naftowych i brał udział w uruchomieniu pierwszej rosyjskiej rafinerii.

– Słynął z gęstej brody i strzechy włosów, które strzygł raz do roku, przed letnimi upałami

– Pracował nad swoją tablicą latami i zawsze burzył się, słysząc pogłoski, że zobaczył ją podczas snu.

– Palił mnóstwo papierosów, a obok jego biurka zawsze stało wiadro z wodą, w którym topił niedopałki.

– Wstawał koło południa i pracował do 3-4 w nocy.

– Utracił na starość wzrok, jednak odzyskał go w 1903 roku po operacji katarakty.

– Był nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za stworzenie układu okresowego pierwiastków. Sekcja chemiczna Akademii wniosek poparła, co było właściwie równoznaczne z przyznaniem przez Akademię nagrody, której jednak nie dostał, co było argumentowane tym, że w 1906 roku było to odkrycie zbyt dawne, by przyznawać nagrodę za ten rok.

– Podczas pracy nad układem okresowym, przewidział dokładne właściwości licznych pierwiastków, w tym polonu odkrytego jeszcze za jego życia przez państwa Curie.

– Zmarł na zapalenie płuc w Petersburgu w 1907 roku w wieku 72 lat.

– Na jego pogrzebie studenci, chcąc uczcić swego ulubionego wykładowcę, nieśli transparent z układem okresowym pierwiastków chemicznych.

– Na jego cześć nazwano krater Mendelejew na Księżycu, jak również radioaktywny sztucznie wytworzony pierwiastek o liczbie atomowej 101 „mendelew” oraz jedną z planetoid, (2769) Mendeleev.

– Pozostawił po sobie 1500 prac.

źródło grafiki: wikipedia.com